Elkartean-ek (Euskadiko Desgaitasun Fisikoa duten Pertsonen Elkarte Koordinatzaileak), Gizarte Informazio eta Ikerketarako Zerbitzuarekin lankidetzan, Euskadin desgaitasuna duten pertsonen egoera ekonomikoari buruz egin duen azterlanak 4.700€-tan kuantifikatzen du desgaitasuna duten pertsonen eta gainerako biztanleen arteko diru-sarreren aldea (23.204€ eta 27.905 €, hurrenez hurren). Hori dela eta, erakunde eskudunei eskatzen die beharrezko neurriak har ditzatela bizitza independenterako eskubidea egikaritzea ahalbidetuko duten diru-sarrera nahikoak ziurtatzeko.

Ondorio hori ateratzeko, Gipuzkoako Foru Aldundiko Ogasun eta Finantza Departamentuak emandako datu fiskalak erabili dira, Autonomia Erkidego osora estrapolatu daitezkeenak.

Txostenak, lehenik eta behin, desgaitasunaren gainkostua jorratzen du, eta horren kuantifikazioa desgaitasun motaren, intentsitatearen, etxekoen unitatearen osaeraren edo etxekoen unitatearen beraren diru-sarreren arabera aldatzen da, baita zuzeneko eta/edo zeharkako kostuen kontsiderazioaren arabera ere. Hala, arlo horretan egindako azterketek gainkostua ekarri dute: 2.874 euro gutxiago eta 23.460 euro gehiago.

Bigarrenik, Euskadin desgaitasuna duten biztanleen diru-sarreren egoera aztertzen da, eta nabarmentzen da desgaitasuna duten bost pertsonatik batek soilik ( % 22,7) jasotzen dituela lan- eta/edo ekonomia-jarduera baten ondoriozko diru-sarrerak, eta % 60,0k, berriz, desgaitasunik gabeko biztanleriaren kasuan ( % 58,6). Nabarmentzekoa da lanetik eta jarduera ekonomikoetatik datozen diru-sarrerak jasotzen dituzten pertsonen artean dagoen aldea, 9.500 €-tik gorakoa baita (17.907 €eta 27.449€, hurrenez hurren). Hala ere, kontribuzio-mailako diru-sarrerek desoreka hori partzialki indargabetzen dute, batez beste 4.200€ gehiago baitira desgaitasuna duten pertsonentzat jasotzen dituztenak baino (19.201 €eta 15.041 €, hurrenez hurren); kontribuzio-mailakoak ez diren prestazioetatik eta beste diru-iturri batzuetatik eratorritakoek, berriz, alde txikiagoak dituzte.

Pobreziako eta gizarte-bazterketako egoera ere aztertzen du azterlanak, AROPE adierazlearen bidez (Pobreziaren eta Gizarte Bazterkeriaren aurkako Europako Sareak sortutako adierazlea, pobrezia-arriskuan, gabezia materialarekin edo enplegu-intentsitate txikiarekin dauden biztanleak zenbatzen dituena). Datuek erakusten dute bi egoerek irismen nabarmen handiagoa dutela desgaitasun-egoeran dauden pertsonen artean, ateratzen den diferentziala 10,4 puntukoa baita ( % 29,9 eta % 19,5, hurrenez hurren), eta, era berean, nabarmenak dira hura osatzen duten hiru adierazleetan ikusten diren aldeak: pobrezia-arriskuaren tasa (6,4 puntu handiagoa), gabezia material larria (3,0 puntu handiagoa) eta lan-intentsitate txikia (10,5 puntu handiagoa).

Desgaitasuna duten gazteak

Lan-jarduera edo jarduera ekonomiko batetik etorritako diru-sarreren iturria, 18-24 urte bitarteko desgaitasuna duten pertsonen artean, % 31,0 da ( % 56,5 desgaitasunik gabeko pertsonak), eta 25-34 urte bitartekoen artean, % 58,5 ( % 83,4 desgaitasunik gabeko pertsonak).

Bestalde, 18-24 urteko desgaitasuna duten pertsonen % 42,0k kotizaziorik gabeko prestazioa jasotzen du ( % 5,4k desgaitasunik ez duten pertsonak), eta 25-34 urteko pertsonen % 30,1ek (% 5,4k desgaitasunik ez dutenak).

Desgaitasuna duten emakumeak

Batez besteko diru-sarreren azterketa sexuaren arabera segmentatzean, desgaitasunen bat duten pertsonen artean genero-arrakala dagoela ikus daiteke. Oro har, desgaitasuna duten gizonek jasotzen duten batez besteko diru-sarrera 6.000€ baino gehiago da egoera berean dauden emakumeena baino (25.134€ eta 19.206€, hurrenez hurren).

Diru-sarreren arabera, alde handienak kotizaziopeko diru-sarrerak jasotzen dituztenen artean daude; izan ere, gizonek 4.500€ inguru gehiago irabazten dute emakumeek baino (21.020€ eta 16.480€, hurrenez hurren). Halaber, desberdintasunak daude desgaitasunen bat duten gizonen eta emakumeen artean, lanagatik diru-sarrerak jasotzen baitituzte (18.664€ eta 16.742€, hurrenez hurren).

Konbentzioa ez betetzea

Azterlanean jasotako datuek, Elkartean elkartearen arabera, argi eta garbi erakusten dute ez dela betetzen Desgaitasuna duten Pertsonen Eskubideei buruzko Konbentzioa, bizi-maila egokia izateko eta gizarte-babesa izateko eskubidea aitortzen duena. Desgaitasunaren gainkostua eta diru-sarrera txikiagoak konbinatzeak larriki oztopatzen du desgaitasuna duten pertsonek modu independentean bizitzeko eta komunitatean berdintasun-baldintzetan parte hartzeko duten eskubidea.

Horregatik, erakunde honek eskatzen du erakunde eskudunek har ditzatela, sistema desberdinen artean koordinatuta (Gizarte Zerbitzuak, Diru-sarrerak Bermatzeko Sistema, Enplegu Sistema, Zerga Sistema, Pentsio Sistema, etab.) eta desgaitasuna duten pertsonak ordezkatzen dituzten erakundeen parte-hartzearekin, alde batetik, desgaitasunaren gainkostua arintzeko beharrezko politikak eta neurriak, eta, bestetik, bizitza independenterako eskubidea gauzatzeko diru-sarrera ekonomiko nahikoak ziurtatzea.

Azterketa www.eginez.org webgunean dago eskuragarri